De rees va Morgan Britt (2003)

Va Voere nao Kessel-lo.

Baoienk ! Mèt ‘ne sjlaag vool de däör achter mich in ‘t sjlot. ‘t Waor haof zaeëve in d’r murge en uvver ‘n oor of veer zoot ‘ch dao baove urges in de loch. In die sjtralende lichblow loch. Ich verheugde mich op ‘t geveul d’r boel d’r boel te kinne laote en weg te vlege. Nao baoëve de wolke. Get korter bie de zon.
Ich sjtarde d’r otto en voeërt de vaart aaf. Nao Kessel-lo. Nao mie jongste broor.
Da koes ‘ch bie häöm d’r otto parkere en haeë zow mich wal effe nao Zaventem bringe.
« Ich kin dich aafzètte an d’r ingaank mae ‘ch mot dao direc e-weg. Dao sjrieve de flikke gaer en… deur, » how e mich gezag wie e mich eksplikeerde wie me op zoe’ne vleeger terech keumt.
Väördat ‘ch ‘t wis zoot ‘ch al op d’r ottowaeëg nao Aantwerpe. ‘t Waor ‘ne fienge zonnige mondegmurge in mei en navenaant mieng normaal ottobaan-ervaringe waor ‘t hieël rustig. Bekaans gèng vrachotto’s en dat gèft zoe’n zalig uvverzicht. Ich gong nao Sjpanje. Nao Sevilla en nao Italica, de plaatsj oeë Handrianus gebaoëre is.
‘t Boke van de rees gong mèt ‘n oonväörsjtèlbaar gemaak en in ‘n hos vergaeëte atmosfeer van vreuntelighèèd. Bie ‘t ophaole van de kaertsjes kreeg ‘ch nog ‘n tesj en e book uvver Sevilla väör niks d’r bie. ‘t Doog mich deenke an d’r tied dat ‘ch op vakaans gong mèt ‘ne vreugere vriejer. D’r Herman,‘ne duutsje advokaat. Haof Europa hub ‘ch met häöm aafgerèsd. V’r logeerde in de bètste hotels.
« Ist ja schon bezahlt, » zag e ummer es e zich hotelhaandeuk en ‘ch weet neet wat nog allemaol in zie koffer sjtopde.
De juffrow van ‘t reisbureau kaeëk ursj vraem op wie ‘ch häör zag dat de kadoos wal in d’r pries beraekend waore. Mae laachde get oonnuëzel wie ‘ch häör ‘n uwke knibde.

Sjerpenheuvel-Zichem vloog mich langs. ‘ch How mich sjuus däör de « Persessie » heegesjmuld. Verplich nummer väör d’r Lieërgaank Limburgs. ‘ch Hub de cross-over gewuuënde um ummer mieë beuk tegeliekertied te laeze. En diz kieër loog d’r Theodoor Weustenraad naeëve d’r Michel Houellebecq en de Marguerite Yourcenar op ‘t nachkaeske. Weustenraad sjrieft vanoet inzichte die ‘ch mer zelde truukvin in de dialektliteratuur. Of zoe abstract in metafore gevange werre dat me zich vraoge sjtilt uvver minstens èng van de fundamenteel vriehède. In os Limburgse laand.
Griemelenterre herinnerde ‘ch mich dat zelfs d’r revolutionaere Weustenraad sjwiegt oeë d’r Houellebecq kalt. « En es ‘t dao waor !…Oh, m’n vrinde ! Oh !…Wat ze daan deeg zègk iech neet. »
D’r Houellebecq dao-en-taege laet gaans precies oetèè wat ze mit häör kutsje deeg, terwiel ze häöm, zichbaar in häöre sas mit häör mach, geamuzeerd bekaeëk wie e al dao waor väördat-e ‘t good en waal wis. Ze waor nog hieël joonk en e how zich dao gaar neet aan verwach. Begoes nog mit ‘t idee dat haeë ‘t fiës zow motte make. Zjuus wie d’r gruuëtsje Weustenraad, dae miengde nao driejmaol mit alle rech kontaent te kinne goeë sjlaope. Mieë mit de vrinde in d’r kop es de vrow oeë e mit vriejde.

Zichem. D’r Witte va Zichem. ‘n Benauwde waelt sjoorde langs mieng herinneringe. Ernest Claes trowde ‘n hollendsje sjriefster. Ze waore zich taege kaome op ‘n symposium. Oeë zeunt de beuk van Stephanie Vetter blaeëve ? Mèt d’r luierpoep de baach aaf ? In de sop mitgekaoëkt ?
D’r radio begoes te krake en ‘ch duujde d’r CD-sjpeuler aan. « I know what I know » van Paul Simon. Paasde good bie de sjtimming en ‘t waer. In Kessel-lo sjloog ‘ch aaf.


2. Kessel-lo.

In‘t centrum van ‘t hoes va mie broor sjtèèt d’r esjepot. Op ‘t salontäöfelke. Mie sjonzeuster betaalt ‘n poetsvrow en alles bleenkt en sjittert ummer esof ze zjuus voet is. Mae an d’r esjepot en ‘n tieën centimeter d’r roond, maog ze neet rake. Ich hub nog noeëts aandersj gezieë of dae pot is bäördig vool sjtoemmele en esj. Mae niks-te « Voei,Voei, Voei ». Nèè, zoe blief ‘ch ‘t geveul haowe dat ‘ch ‘n sjtudaentekamer binneloop. Niks is verenderd. Zow ‘t ?
D’r is väöl verenderd saer d’r tied dat miene broor bie mich in Leuve op ‘t appartemaent kieëm wonne um te gaoë sjtudere.
Nao z’n sjtudies is e, mit ‘n aantal aander, èègenaer waoëre van e paar gooi kaffès in ‘t centrum van de sjtad.
Wie de Wereld op d’r Oude Markt geäöpend waoërt leep ‘ch mich op ‘t plein hos taege Ben Krabbé op en wie ‘ch zoog dat e mich bedeenkelek bekaeëk, loorde ‘ch flot d’r aandere kaant oet. Mit de naas in de loch vool miene blik oonmiddelek en oongewild op ‘ne laeëvesgroeëte Atlas in ‘t fronton van de Wereld. E droog d’r gaanse wereldbol op z’n sjowwers. D’r razel leep mich uvver d’r rugkegraat. Mit de gedachte dat ‘ch neet allèng verantwoordelek bèn väör de waelt, probeerde ‘ch ‘t drukkende Atlas-geveul van mich aaf te sjuddele. ‘t Gelukte mich neet en de fieësteleke äöpening waor väör mich radikaal nao de Filistijne.
Pas daag d’r nao voeëlt ‘ch die sjoeër waelt wer sjtilaa van mich aaf roetsje.

3. Va Kessel-Lo nao Zaventem.

Nao ‘n sjtil gerokde sigarèt waor ‘t tied en mie broor laajde ‘t koffer in ziene bak en v’r vertrokke. Roond ‘n oor of naoëge op d’r ottowaeg va Leuve nao Brussel en ging fiel. Me broor verwoonderde zich dao-uvver en kaeëk ‘ns griemelenterre opziej wie ‘ch häöm zag dat ze missjie op die maneer al ‘ns get truuk woolte doeë. ‘t Inveuge gong och al mit ‘n oongekènd gemaak. Me gedrècht zich in d’r otto navenaant d’r umvaank en PK’s. Dat waor èng van de ursjte zakes die ‘ch lieërde van d’r riejinstructeur.
Ich hub mich tiedens de riejlèsse ‘ns kapotversjrokke, wie ‘ne BMW de witte sjtriep op d’r Halembay totaal negeerde en mich toch inhaolde. Ich moes fleenk op de rem gaoë sjtaoë. Dae BMW zow aandersj ‘ne taeëgeligker geraakt hubbe. Waoërd mich d’r instructeur och nog koeëd. Ich moes toch verdomme ech good wète dat BMW’s ummer väörrang hubbe.
Wie ‘ch taeëgesjputterde zag e mich : « Es-te laeëvesmeuj bis da hang doe in hieëmelsnaam mit die Toyotake d’r BMW mer oet.» « En da mot ‘ch neet kaome klage es ‘ch mit de sjtukke zit, natuurlek, » zag ‘ch häöm. « Man, doe kleenks esof mie klèè broen Toyotake e gewild objekt is. »
D’r instructeur miengde nog dat ‘ch moes oppaase mit die laeëveshouding van mich. ‘t Wieër namelek och gaans good mäögelek dat dat klèè broen Toyotake väör die BMW’s gewoeën ech oonzichbaar waor.
« En da kinne die BMW’s èègelek toch gaar niks d’r aan doeë dat ze dich umvare. Noeëts gehuurd van paralelle werelde ? Doe mos ummer good wète das-doe hos failliet bis es-te brokke maaks en dat die BMW’s bekaans niks te lieje hubbe van ‘n aanvaring. Doe mos dich lieëre defensief te vare. »
« Wits-te wat dat èègelek zègke wilt ? BMW, » vroog ‘ch häöm. D’r instructeur haolde aom um te aantwaoërde mae ‘ch vool ‘m in de raej nog väördat-e get gezag how. « BMW, dat wilt zègke BM, en dat zeunt mieng umgedriejde initiale en de W neumt me in ‘t Ingelsj ‘n double you. ‘ne BMW, dae deed mich dus nao op zie nivo. Dae lut zich an èè haowe aa inspirere däör mich en dae hult mich dus wal degelek hieël good in de gate. Ich ben neet väör niks al jaore leesmoeder. Die laeze mich en die wète hieël good dat ich dat wèèt. En ‘t geet hun gaar neet dat ‘ch däör ‘t sjpeule van de laesmam an ander, boete ‘t circuit, dudelek maak dat ‘ch dat weet mae de mach neet han um de zakes um te drieje. Sjnaps-te ? »
Ich weet nog dat v’r zjuus moesse sjtoppe an de laampe in Riemst. « Geunt v’r nao Tongere of nao Bilze ?, » vroog ‘ch häöm.
« ‘ch Geleuf das-doe ‘t bètste ‘ns probeers um mit die BMW’s an de kaal te kaome. Wat has-doe èègelek te zeuke in dat deurp ?»
« De natoer, die sjun fieng natoer, » laachde ‘ch. « Ich gaoë kalle um ze te verlosse van de eelend die ze zich èèges aa-deunt ? Wae an kannibalisme dèèd mot zurge dat-e ‘ne goo maag haat. Miensjevlèèsj vertaert zich laestig. »

‘ch Vool in ‘ne sjpottende laach en me broor vroog wat ‘ch an ‘t deenke waor.
« Och, wat mos-te aandersj es laache es-te nao twintig jaor hael wèrke pas d’r achter keums das-te dao neet op d’n plaatsj waors. En das-te te sjtom waors um dàt te zieë. Es ‘ch mich zelf how gedrage es ‘ne BMW dan how ‘ch dat al väöl ieëder gezieë. V’r zeunt bekaans dao. »
« Zich gedrage wie ‘ne BMW… ?, » moompelde mie broor nog en v’r voerte d’r uvverdèkde toegangswaeëg in.
« Duizend nonnen en piraten ! Ze kaome dich oetweenke ! » ‘ch Zoog dat ‘t vool sjtong mèt TV-wages en camera’s die op d’r ingaank gerich waore.
« Och, die sjteunt dao toch neet väör mich mae ‘t keumt waal mieë väör dat de pers zjuus dao mot zieë oeë ‘ch och mot zieë. Lèts waor ‘ch oetgenudigd väör ‘n presentatie van ‘ne dichbundel van Jack Jacobs in Sjtein. De oetnuëdiging waor binne väör d’r zogenaamde dijkbreuk in dat durp. Zjuus op ‘t momaent dat ‘ch d’r aafsjlaag Sjtein pakde, vertèlde ze an d’r radio dat d’r dijk besjadigd waor däör ‘n breuk in ‘n waterleiding. Ich hub mich doe hos bezèkt van d’r laach. ‘t Centrum sjtong natuurlek vool mit de internationaal pers en ‘ch parkeerde d’r wage tussje de invasie nujjerwètse kaampbewoners. De bibliotheek liegkt naeëve ‘t gemèngdehoes en ‘ch maakde mich sjtil e-weg. Mae binne in de bibliotheek gong ‘t sjpèlke wieër. Later hoert ‘ch dat de opname oetgezonde waor op de Limburgse regionale zenders op ‘t Hollendsj en op ‘t Belsj en dat ‘ch uvverkieëm es ieëmes dae get an ’t zeuke waor.»

« Zow v’r da mer ?, » zag ‘ch wie ‘ch zoog dat me broor vraoge wol sjtille. V’r sjtapde oet. E doog ‘t koffer op,‘ch pakde mieng bagkaasj oet d’r bak en knoevelde ‘m ens good.
« En laot dich niks zègke, » zag ‘ch häöm.
« En ummer fie blieve laache, » makde e d’r familie sjtrijd-kreet kompleet.
Ich zoog va wiet twieë blowwe op os aafkaome.
« Les flics arrivent, » fluusterde ‘ch in z’n erm « Maak dich mer gow e-weg. Bis e zoondèg ! »
Ich kreeg mich mie koffer en leep nao d’r ingaank. Weenkde truuk nao me broor en trotseerde mit ‘t groeëtste gemaak d’r blik van de camera’s. Ooch dat went op d’r doer en ‘ch leep de hal binne.
Ruumte, loch, aom.
Ich voeëlt mich direc op mie gemaak. Vreuger duujde e zoe groot geboew mich neer. Ich voeëlt mich dao ummer hieël klèng waere. Mae noe goof ‘t mich ‘t geveul dat ich mich vrie koes bewaege. Alles vool op z’n plaatsj in ‘t besef dat ‘ch hie heem huur.


4. Belgian Breakfest op Zaventem.

« Brussels Airlines ? »
« Un peu plus à droit ».
« Okay ! Merci ».
Ich leep nao d’r zjuuste balie, goof m’n tickets aaf en ‘t verwoonderde mich dat de Brussels Airlines-dame neet nao m’n identitèètskaart vroog. Mit al die aansjlaeg in Spanje, ‘ne goo maond truuk, how ’ch mich èègelek an probleme verwach.
Ich gong op rees mit ‘n bezeunder, ‘n väörleupig identitèètsbewies. Dus neet zoe’n mieërtalige geplastificeerde kaart mae ‘n greun Nederlandstalig bewies, gemakt van ‘t owwerwètse Belsj kartonechtig identitèètspapier.
Bie ‘t ophaole van de tickets in Zitterd how ‘ch nog de plastieke kaart, oondertekend däör d’r Happart, laote zieë. Mae driej waeëke väördat ‘ch vertrok waor die opins voet.
‘t Gaans hoes aafgezukt. Nurgens te veende.
Ich belde d’r eks op de Zjandarmerie um te vraoge wat ‘ch noe ‘t bètste kuus doeë.
« Ich maak dich e ‘Bewies van Verlees’ en da mos-te daomèt nao de Gemèngde.»
« Da bel ‘ch de naobersje wal effe. Zie zal wal wete wie ‘t wieër geet.»
Ich belde de Marjet, d’r ambtenaar van de Burgerleke Sjtaand, en ze vertèlde mich dat ich ‘t ‘Bewies van Verlees’ moes binnenbrènge. D’r Broers tekende da e formulier dat mich rech goof op ‘n väörleupige identitèètskaart. En daomit moes ‘ch da nao d’r commissaer Wienands.
« Dae gèèt bie os uvver de väörleupige identitèètskaarte.
En die väörleupige kaart has-te ech wal nuëdeg es-te gees vlege, » zag de Marjet mich nog.

Mooi niet, dus. Ich koes ‘t koffer achterlaote en verwoonderd uvver al dat gemaak, zoog ‘ch dat ‘ch nog oonderhaof oor d’r tied how. Da moes ‘ch bie Gate A, oetgaank 11 zieë.
Al sjlenterend herinnerde ’ch mich ‘n twiedaags Europees colloquium, oeë de tieën nuuj leng väör de EU zich kieëme väörsjtèlle. D’r ursjte daag koes ‘ch neet goeë mae d’r twiede meldde ‘ch mich e kerteer te laat an ‘t onthaal.
De onthaaldames bekaeëke de insjrievingslies en zagge mich ploompverlaore dat ich al dao waor.
« Maar wacht effekes, ge staat twee maal op de lijst. Een keer voor de twee dagen en een keer voor vandaag alleen ».
Ze howwe zich al aafgevraogd wie dat koes. Of ‘t missjie twieë luuj in Voere how mit miene naam ? Wie ‘ch al laachend m’n kaart loot zieë en zag dat ze in het vervolg mer ‘ns de identitète moese kontrolere, bekaeëke de dames mich esof ‘ch van ‘ne aandere planeet kieëm.
Later, tiedens ‘t dienee, merkde ‘ch an ‘t gedrag, de klèjjage, de naamplaetsjes leenks op ‘t brevaer en d’r kaal dat luuj van dat kaliber zich absoluut neet nao hun identitèèt laote vraoge. Da drieje die zich um en geunt wer. Mit de nuëdege allegaasje naoderhaand väör de organisatie. V’r howwe dao te make mèt de ego’s van de leiding van de Limburgse vereniginge en luuj die beroepshalve in de Euregio aktief zeunt. ‘ch Zoot dao tussje d’r ‘hoeëge adel’ en die geunt d’r vanoet dat èèderèè ze kint of zow motte kinne.
Ich von de sop sjandalig gezaote.
In de koffiepauze, in de naodenoon, zoog ‘ch va wiet get mansluuj op e knepke laache. Neet oonvreuntelek. Zowwe zie verantwoordelek zieë väör dae kloon va mich dae hie roond- leep ? Woolte ze mich inspirere tut ‘t sjrieve van ‘ne thriller ? « Belzjin è Voere. »
‘ne Belsj oet Voere besjtèèt altied oet twieë perzoeëne. In Voere has-te alling Vlaminge of Welzje. Ja, en Hollendere. Mae gèng Belzje. Wae in Voere Belsj wilt zieë waant zich kunning of hèllig. Zaet de polletieke mach. En dat wat de democratisch verkaoze mach zaet is de woeërhèèd. Mae paas op : d’r groeëte machtssjtried tussje de versjèllende woeërhède sjpeult zich aaf väör ‘t momaent dat ‘t volk kint keze. Bie ‘t samesjtèlle van de lieste. En wens-te dao al däör bis kaome, has-te get i g’n hoes dat de aander hoeëgnuëdig hubbe en zelf neet haant. Dis kieër ‘ne Belsj dus.
Mae ‘t verhaol geet väöl wieër. D’r Welzje sjriever van ‘L’homme qui veut être Belge’ zaet och dat ‘ne Belsj op ‘t Belsj ‘ne kunning of ‘ne hèllige is. In Norbik kin ‘ch Belsj zieë, mae e paar meter wieër, i Voere, is dat neet mie mäögelek. Wae zich in Voere aoëpelek es Belsj maog profilere is op sjlaag landelek bekènd. Want väöral i Voere mot ‘ne Belsj keze : Vlamsj of Welzj waeëre.
‘ch Hub de sjèjjing van de geester gemist wie ‘ch es Belsj op ‘t Hollendsj gebaoëre en opgewase bin. En wil ging professioneel polletieke taalkeus make. ‘ch Walg van taalpolletiek. Da gèès-te dao toch neet och nog ‘n rol in sjpäöle. Da luts-te ‘ns zieë was-te d’r va vins en da gèès-te wer. C’est tout ! ‘t Gift luuj die dat kuns neume. ‘ne Performance-kunstenaer sjpäölt ging rol, mae veurt ‘n handeling, ‘n actie oet oeëväör neet gerepeteerd wert. Zoewie altied waor m‘n performance uniek en ‘ch hub ‘t publiek oetgedaagd um te participere. En och dat is gelukt. En wie !

Ich hub die hieëre van d’r kloon ‘ns va wiet ‘n uwke geknipt en de kloeëteriej gelaote väör wat ze waor. M’n energie how ‘ch hoeëgnuëdeg väör aander zakes.
Wie ‘ch, nao de lètste laezing, es ursjte wer oetgong, vroog ‘ch mich e groeët glaas plat water an de organisatrice. Zie von och dat de sop sjandalig gezaote waor gewes. En ‘ch gleuf dat v’r ‘t uvver dezelfde sop howwe.

Ich wandelde ‘ne kiosk binne. Gol mich get sigerette, fruitella’s taeëge ‘t suze bie ‘t sjtijge, d’r Standaard en de Soir en mit compleet Belsj in de sakosj leep ich nao ‘n terrasje. Ich how mich ‘sj murges ‘n botteram gaeëte en how get honger. E Bruudsje mit sjeenk, dao how ‘ch zin in. En ‘n goo tas koffie.
Ich zoot mich en ‘ne oongehuurd sjtraolende duustere garçon vroog mich mit e gebaar wat ‘ch woolt. Typisch Brussels. Kins-te èèges aa-gaeve was-te kalle wils. Es-te al kalle wils. In Brussel kins-te dich och verduutsje mit signale of gebare. Dao wert väöral in beelde of metafore gecommuniceerd. Zoe gow es-te dao mit behulp van ‘n taal get zigke wils begint d’r groeëte zèèk. Want da has-te get gezag en waoërd zeunt multi-interpretabel. Zjuus wie i Voere. En zoe och op ‘t terrasje van ‘t Brussels vleegvaeld.
« ‘n Kopje koffie en een broodje ham, » zag ‘ch d’r garçon en ‘ch bemerkde geïnteresseerde laestighèèd. Dat howwe ze neet. « Wij hebben Belgian Braekfast. Geen broodje ham en kopje koffie,» zag-e kruttelig en e noom ‘n kaart. E waeës mich aa wat-e bedoelde. En e-weg waor e. Ich bekaeëk mich de kaart en zoog dat zoe’n braekfast besjtong oet twieë bruudjes en e kenneke koffie. Och good. Wie ‘ch voeëlt dat e wer in de buurt waor, hoof ‘ch m’nne aerm op en besjtèlde e zoe e Belsj oontbijt.
« Ge kunde me zo’n Belgian Braekfast brengen, zunne, » en e vertrok wie ‘n piel oet ‘ne baog, zichbaar in de war brach. Achter de teek zoog ‘ch ‘m kieke en deenke : « Broodje ham, kopje koffie, ge kunde, zunne… »
Ich wol mich ‘n sigeret opsjtaeëke en zoog dat gènge esjepot op de taofel sjtong. Ich leep nao d’r knappe, in de warre duustere garçon. Achter de teek zoog ‘ch ‘ne voolgesjraeve schriefblok en ‘ch herkende e book van Houellebecq dat äörgens in de mits op d’r kop oetèèloog.
‘Au milieu du monde : Plateforme’. En wie ‘ch nog nao d’r book kaeëk vroog ‘ch ‘m langs de naas e-weg : « Vous avez peut-être un scendrier, monsieur ? »
Ich zoemde multi-zintuuglek in op de prachtige duuster sjepping van Moder Natoer en ‘ch voeëlt wie ‘ch opgong in e weulkske. Ich laachde plaogend. E Griemelde betrapt.
« Mae oui, madame, » en e goof mich ‘ne esjepot. Effe later zat e mich d’r Belgian Braekfast väör en e woolt zich wer direc oet de veut make. Mae ich vroog ‘m, bliekbaar zoe magneties dat e zich wer umdriejde : « Vous avez faim ? Ja zie, ik hoef maar één broodje. Dat andere moogde gij hebben en als ge nog een tas neemt dan kunde ge ook nog wat koffie krijgen.»
« U bent geen Hollandse ? »
« Klink ik als een Hollandse ? Vous avez faim ?, » vroog ‘ch nog ‘ns terwiel ‘ch ‘ne sjtool oonder de taofel oettrok zoedat e zich koes gaoë zitte.
Ich how ‘t neet ech verwach, merkde ‘ch, mae e gong zich zitte.
« Pourqoui vous me demandez si j’ai faim ?, » vroog e mich oetgeput in d’r sjtool verzoonke.
« Pourqoui vous pensez que je suis une avare ? »
E kaeëk mich aa mit de leenkerow get toegeknaeëpe. D’r frang vool in d’r Alfa-sjrieëk. E how ‘ne fienge laach. ‘n Aoëpe gezich. ‘n Opgeruimd innerlek en ‘ch vroog mich aaf wat e in dit restaurant es garçon te zeuke how.
« Je m’excuse, vraiment, çe sont des drôles preoccupations. Vous êtes une rareté. Ik ben moe. Werkte de hele nacht. Maar ik ben nu klaar en heb wel wat honger.»
‘t Vool mich op dat e gee richtig Vlamsj accaent how. En dat e get Lukerfraans zong. Die combinatie associeer ‘ch direc mit Voere en oppesjer. Mae die duuster hoed sjtong mich besjamend grellig in d’r waeëg. E stong op, doog zich d’r sjolk aaf, lag dem achter de teek en koom zich mit ‘n tas in de haand wer bie mich zitte.
« Vous pouvez manger encore quand vous avez déjà manger ?, » griemelde e.
« Vous pouver manger encore si vous êtes si fatiquer ?, » pingpongde ‘ch truuk. « Vanwaar komde ge ?, » vroog ‘ch ‘m wie ‘ch os ‘n tas koffie insjot.
« Wil je ham of hesp ou jambon ou fromage of kaas or cheese, » antwaoërde e inins mit ‘n wakker energie, die zoe aanstaeëkelek wirkde dat ich oetreep : « Ich wil sjeenk ! »
E Sjaterende ‘t oet van d’r laach en hakkelde tussje de traone däör : « Wens-doe…wens-doe sj…sjeenk wils, da…da kins doe sjeenk kriege ! »
Ich versjlèkde mich en binne de kortste kieëre loog aal onder d’r sjloek koffie dae ‘ch oonmäögelek binne koes haowe. V’r krungelde os van d’r laach.
« Doe kals Plat ? » sjproesde ‘ch oet en raakde get hael mit ‘ne voot an ‘t täöfelke. ‘t Kenneke koffie vloog um, taeëge ‘n tas aan. De vol tas kiepde um, taeëge de milkskan en d’r inhoud vloog uvver de taofel en op de bruudsjes.
« Domino-effekt, » reep ‘ch sjaterend.
Inins leep d’r koffie van de taofel op m’n brook en wie gesjtaoëke sprong ‘ch rech. Ich zoog dat haeë och gaans onder d’r koffie zoot. E sjtong sjproesjend op.
« Kom mer ‘ns gow mèt, da zal v’r os ‘ns flot opkallefatere. » E pakde mieng tesje en jeske en gong mich väör nao ‘n personeelskantien achter de teek. Hoonderd owwe prikde op m’ne rugk.
« Bèj e momaent, » zag-e wie e mich binneleet : « ich goon dae bazaar flot rume. Zit dich ‘ne sjlaag, ‘t doort neet lang.
Wie heesj-te eegelek ? »
« Morgan Britt.»
« Biezoe, biezoe ! » zag-e en e sjikde mich twieë kushandjes en e-weg waor e. Dat gebaar koes ‘ch. ‘t Sjtèlde mich op mie gemaak. ‘t Wilt zoeväöl zègke es : « ‘ch Wil dich waal. Mae gèng risico’s. ‘ch Maak mich effe oet de veuj. »
In miene jonge tied koes dat nog gaans oongekompliceerd. Oonmiddeleke zin in sex koes doe nog relatief veilig oonmiddelek bevredigd waeëre. Och mèt weeldvraeme. D’r garçon waor voet mae belaofde truuk te kaome.
Ich leep nao ‘ne sjpiegel baoëve ‘ne waesjbak. Zjwart däörlope mascara-owwe en e roej gevlekt gezich mèt koffievlekke. De haore plekde op ‘t gezich. Ich woosj mich mit frisj water mie brennend gezich en raoëk d’r zjwèèt oonder m’n erm. Ich how reserveklejjer bie mich en doog de vies blouse en brook oet. In ‘ne hook zoog ‘ch ‘n douchekabien en ‘ch bedach mich gèng twie kier. Doog de res van de klèjjer oet en duujde de klapdeur aoëpe. Nao effe wachte waor ‘t water waerm genog en ‘ch stapde de kabien binne. ‘t Water aaide mich rustig mit hoonderddoezend zachte werm heng. Mit shampoo en zeep poedelde ‘ch d’r koffie en d’r zjwèèt van mich aaf.
‘ch Hoeërt de däör opgoeë en mie hart makde ‘ne sjpreunk oeë ‘ch mich uvver verwoonderde.
‘n Vraem vrowwesjtim vroog : « Hebde ge ‘ne serviette ? »
Mich waor väöl oonmäögeleks deur d’r kop gegange mae dao how ‘ch nog neet an gedach. Ich driejde de kraan toe en zag dat ‘ch wal ene koes gebruke. ‘ch Doog de klapdäör op en pakde d’r haanddook aa.
« Merci, madame.»
Ich druugde mich en doog ‘m mich um ‘t lief. De däör gong wer aoëpe. Ich kaeëk um d’r hook van de douchedäör en zoog dat de vrow wer voet waor.
Ich doog mich de reserveklejjer aan. E paars topje en ‘n twiedehans sjpijkerbrook van Calvin Klein. Kemde de haore en makde mich op.


5. Bruxelles – Moresent.

D’r Oswald pakde zich ’n deenblaad en ‘ne sjottelsplak mit nao ’t täöfelke en ruimde d’r rommel flot op.
“Kunde ge seffes ’s gaan zien of er ’n serviette in de kantien ligt,” vroog e an de collega. “En wilde ge haar dit briefke geven als ze terugkomt. Je vais voler, mon chou. Dans l’air où dans ma tête. J’ai mes vacances et je crois que je veux vraiment plus que mes mémoires. La lettre est pour le cas que je n’ose pas.” E puuënde häör op de fieng Welzje maneer en doog ziene blok en ‘t book in z’n tesj en gong.

E wonde al mieë es viefentwintig jaor è Brussel en how hos gèè plat mie gehuurd saer ziene keendertied. Wie e mit z’n mam mèt d’r traeng nao Brussel voeërt, waor z’n mam uvvergesjakeld op ’t Fraans. Ze haat noeëts mie e waoërd Plat gekald. De taal van de Morgan raakde häöm in ’n nog neet oontgonne en geïntegreerd dèèl van ‘m zelf. Mèt ‘ne sjtaamp in z’ne boek how e zich verleefd, nog väördat-e wis dat ze Plat kalde. Dat waor ‘m nog neet uvverkaome. De pieëpele in z’ne boek waore gereaktiveerd op ’n meneer die e nog noeëts how mitgemakt. En ze woolte mer neet vluchtig waeëre en mit ‘ne fwiet opsjtijge. E sjtong väör de keus: mit en neet wete oeë das-te oetkeums of noe de paoërt in zichzelf toebroejje en noeëts wete wat d’r achter zit.
E leep nao d’r oetgaank oeë ’t vleegmesjieng nao Sevilla sjtong, kalde e paar wäöerd mit ’n stjoewardes en sjtapde in. E leep nao de besjtuurderskabien en kreeg ’t gedoeë dat-e mit koes vlege. E zat zich in ‘ne bisniszaeëtel en leet zie verlaeje däör d’r kop gaoë.

Z’n mam waor ’n keend van ’n Moresenter vrow en ‘ne anoniem blaeve Amerikaense soldaat. De graama van d’r Oswald, de Katrien, waor d’r Andrew taege kaome wie ze op ‘ne zaomer-aovend roond ’n oor of ach truuklèèp van Hommerich nao Moresent. Ze how ’n taant geholpe mit ’t huj in te doeë.
Op ‘ne verlaote vaeldwaeëg trof ze d’r Andrew, zittend in d’r graaf. E waor alling, sjtong op en begoes mit häör mit te lope. E vertelde in ’t Amerikaens en mit haand en voot dat e wèrkde an ’t Kirkhof op Kapel. D’r gaanse daag graver grave mit ander soldaote. Allemaol alling mer zjwarte soldaote.
De Katrien versjtong wat-e zigke woolt. ‘t How dao al van hure kalle. De gemèngdes Kapel en Hommerich howwe groond gesjoonke an d’r Amerikaense Sjtaot es daank väör de bevrijding.
“Do you want e chiclet?” vroog d’r Andrew häör:“or choclate or maybe a sigarette?”
“I want all,” how de Katrien doe laachend gezag en d’r Andrew how häör väör ’t ursj in z’n aerm kraege. De Katrien how zich neet verzat.
‘t Voond d’r Andrew aandersj es wie de luuj kalde uvver de Amerikaener. Normaler. Ze haat ummer gezach dat de zjwarte Amerikaener mieë wie os waore. En ze koes ’t wete. Mieë es ‘ne mond how ze, zoonder dat ieëmes ’t wis, mit d’r Andrew opgetrokke. Mae wie ’t oetkieëm waor ’t och gedoeë. Häöre vader waor neet van ’t saoërt dat de kinger mit d’r boksereem aafzègkde. Mae ze lete häör vanaaf doe neet mie van ’t deenk aaf. ’t Zoondegsmurges nao de kirk en väör de res prisong a g’n hoes. Väör de res van häör laeve. Wie de Sofie gebaoëre waoërd how Moresent ‘n duuster Morentse en wis zich dao gaar gene raod mit. De Katrien is noeëts mie getrowd.
De Sofie waord neet richtig opgenaome in ’t durp. ’t Waor e sjtil, braaf maedeke mit duuster kroeskrolle. ‘t Waor e flot keend dat mieë probleme väörkieëm es makde. ’t Waoërd neet gepaest däör de kinger. De Katrien waor dao op väörhaand versjrikkelek bang väör gewes. ’t Lieërde good en holp aander keender oeë ’t mer koes. De ongerwiezers moese inzieë dat hoedskleur niks mit versjtaand te make how. D’r Fransciskaner père Dimitri van a g’n Eèkske how de Sofie in besjerming genaome. E how de ongerwiezere de wach aan gezach.
“Laot dat keend alles lieëre was-te ‘m gaeve kins. Dat gèèt dat nog hoeëgnuëdeg hubbe, hie tussje dae hoeëge adel allemaol.”
E waor jaore missionaris in Afrika gewes en e how ummer al gezag dat me neet moes mienge dat de zjwarte dom waore. De Sofie waor väör häöm ’n laeëvend bewies gewes. Haeë voond ooch dat de sjtam-respaosable in Afrika miensjeleker manere howwe es de hieëreboere hie.
Mae zien mach gong neet wied genog. De hieëreboere begoese de owwersj van de Katrien te bewèrke. E maedsje van hunne sjtaand dat gong lieëre sjtong naoderhaand dao mit verdriejde heng. Want an waerk koese de korte erm van de owwersj, de Katrien en och die van d’r pater neet väöl verhelpe. ’t Koes, zieëker mit die duuster hoed, baeëter urges in dins goeë en lieëre d’r hoesjert en ’n deenk te veure. Da how ’t messjie nog kaans an d’r maan te kaome, kinger te kriege en zich verzurgd te wete väör d’r owwe daag. En e-zoe waoërd dat och gemakt. De Katrien waor neet akkaoërd en waor gaans durchèè mit d’r père Dimitri gaoe kalle. E waor al wied in de zaeëvetig en miengde dat ’t mesjie toch ’t bètste waor um mit de hieëreboere mit te goeë. Es me die taeëge zich kreeg da moes de Katrien mit ’t keend è Luuk gaoë wonne.
“En kins-te dat,” how e häör gevraogd. “Kins-doe dich è Luuk maentenere?” E goof de Katrien ’t geveul dat ’t dat neet koes.
E paar daag later haat de Katrien zich väör d’r traeng gebroejd. Dat gebäörde wal dikker in die durpe langs de baan. De zjandarme moese da bieèè gaoë zeuke wat nog te vinge waor en da waoërd zoe’n vrow sjtil begrave.
De Sofie lieërde geleuve dat häör mama in d’r hieëmel waor en gong nao de lètste klas van de maedsjessjoel, sjuus wie de mètste kinger, wèrke bie ‘ne boer.
D’r père Dimitri how kinne regele dat ’t bie goo luuj a g’n Eèkske in dins koes gaoë. De Sofie how ’t getroffe bie de Vraanke. ’t Holp bie ’t milke, mèt de waesj en in de käöeke. Eèdere aovend koes ’t nao hèèm um te sjlaope.
Nao ènig wenne krèèg ’t sjpas an ’t boerewaerk. Wie ‘t viefentwintig jaor waor how ‘t zich d’r Sjerra Rutten getrowd. ’n Vriegezel, dae mieë es twintig jaor owwer waor. E how e klee deenk mit get kuuj, vaerkes väör te maaste, hoonder. Get wèjje, freutbeum, e paar hectare vaeld en ‘ne groeëte mostem. Mit klee-freut, wie miemele, kroesjele, framboze, brommele en erbele. En de Sofie gunde zich an ‘t boerewaerk.
’t Wis neet wat leefde waor en wis dus och neet wat ’t misde. ’t Kreeg d’r Oswald es wie alle vroluuj keender krege. ’t Waor bliej dat ‘t keend mieë op d’r Sjerra gelaeëk en sjluuk zjwart haor how en ’n witter hoed.
Wie d’r Oswald e jaor of tieën waor zeunt häör op ‘ne goo daag de owwe opgegange. Alles waoërd klaor. Väörwat ze te laeve how wie ze laefde en dat dat gaar neet hoefde. Es ze mer vertrok oet dat durp. En doe haat ze häör keend en de koffere gepakt en is mit d’r traeng nao Brussel gevare. Aafgehowwe en noets mie truukgegange.
De Sofie waor zich de vraog gaoë sjtille of ’t d’r Oswald ’t laeve in dat durp wal gaeve wol. En die vraog verzamelde an ’t lange lètste de gaanse waelt um häör heen in die èng vraog. Bies dat ze zich ’t aantwaoërd goof: “Nèè, dat wil ‘ch neet.” En doe haat ze zich alles oet d’r kop gezat wat häör d’r in gepoompt waor. Ze haat zich ’t keend kraege en is gegange. D’r Sjerra haat ze ‘ne breef gesjraeve, zag ze ummer. E Brussel is ze ‘ne sjtoffeweenkel begoes. Ze makde e paar goo vrun. ‘ne Sjriever, ‘ne acteur en ‘ne zenger. Ze laeft e god laeve. D’r Oswald haat noeëts lestighèèd gehad mit de kleur van z’n hoed. Nao ’t middelbaar gong e Germaanse tale sjtudere. E hat get mit tale, zjuus wie zoeväöl luuj in ’t ooste. Ze haant dao e speciaal zintuug väör wète te behaowe. E zintuug ekstra tussje ’t hure, ’t zich, ’t preuve, ’t veule en ’t ruke. Zoonder die meneer van ’n taal kinne ervare hat zelfs ’t deurste taalbad ginge avans. In ’t ooste zeunt taalbaajer bèllig. Die lègke dao väör ’t oprape op g’n sjtraot.

D’r Oswald oonderbrook de sjtudie um e paar jaor in Zuud-Afrika ’t Afrikaans te lieëre en saer e jaor how e z’n sjtudie wer opgepakt. E wirkde op ’t vleegvaeld um zich de kos te verdene en e waor gaoë sjrieve in ’t Brussels.
Sjtil zoot e in d’r sjtool te bèjje bies dat de res van zie verlaeje binnekieëm. E verlaeje dat ‘m zow lieëre väörwat e waor wae e waoëre waor. Haeë voeëlt d’r riekdom achter de opgemakde paoërt oongeduldig kloppe. E waor bliej en zoe nuujsjierig um te wete wat dao zie laeëve laank al loog te bèjje op ‘t miensj-waeëre.

(De eerste hoofdstukken uit de novelle De rees va Morgan Britt.)